Çoğu kaynakta dağıtılmış defter teknolojisi (Distributed ledger) olarak isimlendirilen blokzincir, sanal varlıkların daha merkeziyetsiz ve güvenilir olmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiş fakat günümüzde geniş çaplı bir kullanım alanı olan son zamanların en önemli teknolojik gelişmelerinden biridir.
Çeşitli sağlık kurumlarından start-uplara kadar birçok alanda blockchainin kullanıldığını söyleyebiliriz. Sizler için bu makalede blokzinciri ile alakalı tüm hususlara değineceğiz ancak ilk olarak özet niteliğindeki önemli bilgilere birlikte göz atalım.
Blokzincir Hakkında Önemli Bilgiler
- Blokzincir ağ aktivitesi her kullanıcı tarafından görüntülenebilir. Ağ içerisinde yapılan değişiklikler belgelenir ve otomatik olarak kaydedilir.
- Dijital varlıklar kopyalanamaz, dağıtılamaz ya da farklı bir araca dönüştürülemez.
- Blockchain, dijital varlık verilerinin şifrelenmiş bloklar ile birlikte depolandığı ve zincirlendiği bir dijital defter veya veri tabanıdır.
- Her blokzincirinin kendi kuralları vardır ve kullanılan konsensüs mekanizması mevcut kuralların şekillenmesini sağlar.
- Çoğu blockchain açık kaynak kodludur ve firmaların ilgili blokzincir ağını kullanması için izin istemesi gerekmez fakat Oracle Blockchain Platformu gibi nadir ağlar belli şartları yerine getirmenizi ister.
- Kripto paralar ve NFT’ler dışında blokzincirinin en yaygın kullanıldığı alanlar sağlık, banka ve finansal kurumlardır.
Blokzincir Nedir?
Blokzincir, kayıtları her internet kullanıcısının görebileceği şekilde saklayan dijital bir veri tabanıdır. Blokzincir teriminin isminde yer alan her bir ‘blok’ matematiksel algoritmalar aracılığıyla ‘zincir’ ile birbirine bağlanır. Her blokzincirinin blok kapasitesi farklıdır fakat ortalama bir blok 1 MB veriyi saklayabilir.
Saklanan veriler genellikle blockchain içerisinde alıcı ve satıcının yaptıkları transfer işlemleri, kripto transferinin boyutu ve zamanıdır. Günümüzde blokzincirinin kullanıldığı alan sadece kripto sektörü değildir. Herhangi bir merkezi üs tarafından yönetilmeyen bu ‘dijital veri tabanı’, Japonya’nın doğusunda yer alan Tsukuba şehrinde, Rusya başkenti Moskova’da ve ABD’nin Utah eyaletinde oylama sistemlerinde kullanılıyor.
Türkiye gibi oylama sisteminin zarf ile yapıldığı ülkelerde yaşanan en büyük sorun güvenliktir ve vatandaşların oy verdikten sonraki en büyük kaygısı verdikleri oyun geçerli sayılıp sayılmayacağıdır. Blokzincir, tüm verileri saklar ve herkes tarafından görüntülenmesine izin verir ancak kimsenin bu veriler ile oynama yapmasına imkân tanımaz. Bu sebeple gelecek yıllarda ülkelerin büyük çoğunluğunun oylama sistemine blokzincir entegrasyonunu yapması bekleniyor.
Blokzincir nedir ve kullanım alanlarına yönelik bilgi verdiğimize göre şimdi, geleceğin teknolojisi olarak görülen veri tabanının özelliklerine yakından bakalım.
Blokzincir Teknolojisinin Özellikleri Nelerdir?
1991 yılında Stuart Haber ve W. Scott Stornetta tarafından tanımlanmış ‘blockchain’, 2008 yılına kadar olabildiğince geliştirilmiştir fakat bu yılda Satoshi Nakamoto, dağıtılmış defter teknolojisi olarak adlandırdığı blockchaini kusursuz seviyeye taşımıştır.
Merkziyetsizliği ve maliyetli güvenlik önlemlerine son veren blokzincirinin sahip olduğu en iyi özellikleri maddeler halinde açıklayalım.
Kriptografi
Kryptos (gizli) ve Graphein (yazmak) Yunan terimlerinin birleşiminden oluşan kriptografi, blokzincir içerisinde gerçekleştirilen çoğu işlem, SHA-256 hash fonksiyonu ile şifreleyen yöntemdir. Blokların birbirine bağlanmasında ve her bloğun içinde depolanan verilerin bütünlüğünü korumada önemli bir role sahip olan Hash’lerin şifrelenme işlemini örnek vererek açıklayalım.
Girdi: Türkiye ve Kripto Para
Çıktı: d7f0f40adc395628c2018d4dbd73dfa9fcc2c12820a42a77c927949d12723569
Bir diğer örnek:
Girdi: Turkiye ve Kripto Para
Çıktı: 3f90f794fd446453107d1345d1745c5788bd7607d64f859c2b045a1697f013a9
Gördüğünüz üzere tek bir kelimenin değişmesi ile birlikte dahi SHA-256’nın çıktısı tamamıyla değişebiliyor.
İşlem Onay Prosedürü
Node’ler (düğüm) arasındaki İşlem onay prosedürü, bankalardan farklı olarak bizzat blokzincir üyeleri tarafından yapılır. Eğer bir kripto alım ya da satımı yapacaksanız ve emir oluşturduysanız, işleminizin gerçekleşmesi için üyelerin çoğunluğunun onayını almanız gerekir.
Onay prosedürü için blokzincirler farklı algoritmalar tercih eder fakat günümüzde en popüler olanlar, Proof of Stake ve Proof of Work konsensüs mekanizmalarıdır. Bu mekanizmaların ne olduğunu farklı bir başlık altında sitemizde açıkladık, dileyen yatırımcılar ilgili makaleye göz atarak detaylı bilgi edinebilir.
Uygun Maliyetli İşlem Ücretleri
Şu anda aktif olarak kullanılan 1,000 adete yakın blokzincir bulunuyor ve bu zincirlerin hiçbirisinin işlem ücreti aynı değildir. “Gas Fee” olarak nitelendirilen işlem ücreti, kullanıcıların blokzincir içerisinde gerçekleştireceği her işlemde kesilir.
Kesilen fee, ağ içerisindeki aktif yatırımcı ve madenci sayısına göre değişkenlik gösterir. Bu makalenin yazıldığı gün itibarıyla hiç işlem ücreti kesmeyen kripto paraların başında Nano ($XNO) ve Iota ($IOTA) gelirken en hızlı dağıtılmış defter teknolojisi ise Solana’ya ait olduğunu belirtelim.
Merkeziyetsiz Finans (DeFi) ve Fiat Para Birimlerinin Çöküşü
Fiat para birimi, devlet tarafından verilen para birimleridir. Günümüzde Türk Lirası, Euro ve Dolar gibi 180 adet para birimi mevcuttur. Altın, gümüş ya da fiziksel varlıklara nazaran devlet tarafından oluşturulan para birimlerinin bir değeri yoktur.
Merkeziyetsiz finansın gelişerek her geçen yıl kusursuz bir hâl alıyor olması fiat para birimlerinin çöküşüne yol açabilir. Bu yaşanabilecek çöküş ‘kıyamet alameti’ olarak nitelendirilmemeli, aksine yenilenme süreci yani Rönesans olarak görülmelidir.
Resmi kaynaklara göre 195 ülke arasında sadece 10 ülke vatandaşı refah içerisinde yaşayabiliyor. Geri kalanlar arasında özellikle Türkiye gibi enflasyon oranı yüksek ülkeler için çıkış kapısı olarak görülebilecek merkezi olmayan kripto paralar, araştırmacılar tarafından resmi ikinci para birimi olması gerektiği savunuluyor.
Bu fikrin oluşmasının ana nedeni, ülkeler ithalat ya da ihracat yaparken resmi para birimi ile işlem yapmıyor olmasıdır. Eğer ülkeler CBDC oluşturur ya da fiat coinleri resmi para birimi olarak belirlerse, kısa vadede fiyat istikrarı korunacağı için enflasyon oranları zamanla düşecektir.
Akıllı Kontrat Nasıl Çalışır?
Akıllı kontrat, blokzincirini çalıştıran ve herhangi bir düzenlemeye gerek kalmadan zincir aktivitelerinin verilen emirlere uygun bir şekilde çalışmasını sağlar. Kullanılan diagrama göre emirler değişebilir fakat Ethereum blokzincirinde örnek verecek olursak her sözleşmeye özel bir adres atanır ve bir sözleşme belirlenip blockchain içerisine aktarıldığı zaman sözleşme kodu hiçbir zaman değiştirilemez.
Hiçbir şey kusursuz değildir. Bu sebeple, ‘blokzincirinin kalbi’nin de bazı konularda yetersizdir. Örneğin henüz akıllı kontratlar devletler tarafından benimsenmemiş ve kabul edilmemiştir. Olası bir yasakta blokzincirlerin işlevsiz bir hal almasını izleyebiliriz.
Akıllı kontrat oluşturmak için en güçlü kodlama dilleri Solidity ve Vyper’dır ancak dilerseniz Yul, Cairo ya da Rust da kullanabilirsiniz. Akıllı kontrat nasıl çalışır açıkladığımıza göre şimdi blockchain ve kripto paralara yönelik yasa ve düzenlemelere geçelim.
Blockchain Yasa ve Düzenlemeler
Kripto para birimlerine ve blokzincir teknolojisine yönelik ülkelerin kendi çapında uyguladıkları regülasyonlar mevcut fakat kripto sektöründe bulunabilecek açık bir hayli fazla olması sebebiyle yatırımcılar düzenlemelerden minimal oranda etkileniyor.
Devlet, kontrol edemediği bir şeyi kısıtlar ya da yasaklar. 1,21 trilyon dolarlık bir pazarı devletler ne yazık ki kolay kolay yasaklayamaz ki yatırımcılar da buna güveniyor. Blokzincir rehberimizin bir sonraki bölümünde kripto pazarına yönelik sert adımlar atan kuruluşlara değineceğiz.
SEC ve T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı
Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (SEC), merkeziyetsiz finans alanındaki ilk yaptırımını 2021 Ağustos ayında 30 milyon dolardan fazla tokenin menkul kıymet olarak bildirmediği için DeFi Money Market’e uygulamıştır. Yaptırım, aylık 125 bin dolardan toplam 12,8 milyon dolar ödenmesi ile sonuçlanmıştır.
T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, SEC gibi henüz kendi vatandaşlarına kripto sektörüne dair yaptırım uygulamaya başlamamıştır. Öyle ki, özelge taleplerinden ve çeşitli resmî kurumlardan aktarılan bilgiye göre kripto borsalarından elde edilen kazancın vergilendirmesi dahi söz konusu değildir.
2023 seçim sonrası Cumhurbaşkanlığı kabinesinin değişmesi ile birlikte yeni Maliye bakanının Mehmet Şimşek’in yapacağı açıklamalar yatırımcılar için son derece önemli olacak. Henüz Kripto Haber TR editörleri ve deneyimli araştırmacılar, Mehmet Şimşek ve kadrosunun ülke ekonomisini belli bir seviyeye kadar yükseltecek adımlardan sonuç almadan kripto sektörüne yönelik vergilendirmenin yapılmayacağını düşünüyor.
En Popüler Blokzincir – Ethereum
Ethereum, dünyanın en popüler ikinci kripto para birimi olup Ethereum 2.0 güncellemesi ile birlikte blokzincir kullanıcı sayısı bakımından Bitcoin’i tahtından indirmiştir. Ortalama yıllık büyüme oranı %281,8 olan Ethereum blokzincirinin en beğenilen özelliği %99 güvenilir kabul edilmesi ve EVM teknolojisidir.
Ethereum sıradan merkeziyetsiz bir blokzincirine sahip değildir. Türkçesi Ethereum Sanal Makine (EVM) olan bu teknoloji, yazılımcıların kendi uygulamalarını üretmesi için gerekli altyapıyı sunar. Bunun dışında sadece bir ‘kripto’ projesi oluşturma zorunluluğunuz bulunmuyor. Ethereum blokzincir aynı zamanda tasarımcıların kendi özgün dijital eserlerini satabileceği NFT eserleri oluşturmasına da önayak oluyor.
Özet
Bitcoin teknik dokümanında “blockchain” terimi ile duyurulan sanal veritabanı, kripto para birimlerinin merkeziyetsiz, güvenilir ve hızlı olmasının altında yatan bir teknolojidir. Uzmanlar, kripto para birimlerinin geleceğinde karamsar olsa da blokzincirin her geçen yıl daha popülerleşeceğine inanıyor.
Blokzincir rehber makalemizin sonuna geldik. Bir başka makalede görüşmek üzere hoşça kalın!
Yunus Emre Özbucak, kripto para ve finans alanında uzmanlaşmış bir yatırımcıdır. Aktif olarak sürdürdüğü Kripto Haber TR Kurucusu rolü dışında yazılım geçmişi de bulunmaktadır.
Sektörün önde gelen kripto haber platformları başta olmak üzere, 10’dan fazla haber sitesinde yazarlık ve editörlük yapmıştır. Kripto para dünyasına ait deneyimlerini ve öngörülerini yerli ve yabancı okuyucular ile paylaşmaya devam etmektedir.
Ayrıca, bireysel yatırımcıların kripto sektörü hakkında bilgi sahibi olması adına ücretsiz danışmanlık da sağlamaktadır.
